Nếu bạn từng bắt gặp cụm từ “Scam” khi lướt web hay đọc tin tức trên mạng, chắc hẳn bạn cũng phần nào cảm thấy lo ngại bởi nó thường đi kèm với các cảnh báo về lừa đảo. Vậy Scam thực sự là gì? Scammer là ai? Và tại sao chúng ta cần đặc biệt cẩn trọng?

Trong thời đại số bùng nổ, khi mọi hoạt động – từ mua sắm, đầu tư đến kết nối xã hội – đều gắn liền với Internet, các hành vi lừa đảo qua mạng (Scam) ngày càng trở nên tinh vi và phổ biến hơn. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều người chưa hiểu rõ về khái niệm này cũng như những nguy cơ tiềm ẩn mà scam có thể mang lại.

Trong bài viết này, bạn sẽ được tìm hiểu chi tiết:

• Scam là gì?

• Dấu hiệu nhận biết scammer

• Các hình thức scam phổ biến hiện nay

• Và đặc biệt là cách phòng tránh bị lừa đảo hiệu quả

Scam là gì?

Scam là một thuật ngữ dùng để chỉ các hành vi lừa đảo, thường được thực hiện qua nhiều hình thức khác nhau, đặc biệt là trên Internet. Hành vi scam có thể xuất hiện thông qua các thiết bị truy cập mạng như điện thoại thông minh, máy tính bảng, laptop, hoặc bất kỳ nền tảng kỹ thuật số nào.

Mục tiêu chính của scam là chiếm đoạt tài sản, đánh cắp thông tin cá nhân, hoặc phục vụ cho các mưu đồ bất chính. Các chiêu trò scam thường được dàn dựng có kịch bản sẵn, ngày càng tinh vi, biến hóa linh hoạt để đánh vào tâm lý nhẹ dạ, cả tin hoặc thiếu cảnh giác của nạn nhân.

Scammer là gì?

Scammer là thuật ngữ chỉ những cá nhân hoặc tổ chức thực hiện hành vi lừa đảo (scam). Những đối tượng này có thể hoạt động trong nước hoặc từ nước ngoài, lợi dụng sự phát triển của công nghệ, mạng viễn thông và khả năng kết nối toàn cầu của Internet để thực hiện các thủ đoạn tinh vi nhằm chiếm đoạt tài sản hoặc đánh cắp thông tin cá nhân.

Điều đáng lo ngại là scammer có thể tiếp cận bạn ở bất kỳ đâu, bất kỳ lúc nào — qua email, mạng xã hội, tin nhắn, cuộc gọi, hoặc thậm chí cả ứng dụng giả mạo. Công nghệ nếu bị sử dụng sai cách có thể trở thành "con dao hai lưỡi", biến bạn thành nạn nhân nếu không cảnh giác và bảo vệ bản thân đúng cách.

Các phương thức Scam thường gặp

Dù các hình thức Scam rất đa dạng, nhưng có thể chia thành hai phương thức chính: trực tuyến (online) và trực tiếp (offline). Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay, các hình thức lừa đảo online đang ngày càng phổ biến và tinh vi. Dưới đây là một số chiêu trò scam trực tuyến thường gặp:

Lừa đảo qua email giả mạo

Bạn có thể bất ngờ nhận được email được thiết kế giống hệt email từ ngân hàng, ví dụ như: noreply@tpbank.com, yêu cầu xác thực thông tin tài khoản. Tuy nhiên, nếu bạn không chủ động yêu cầu, thì rất có thể đó là một email lừa đảo (phishing) nhằm chiếm đoạt thông tin cá nhân, số tài khoản hoặc mã OTP.

• Lưu ý: Không click vào link lạ trong email. Hãy liên hệ trực tiếp tổng đài chính thức của ngân hàng hoặc ví điện tử để xác minh.

Hack tài khoản Facebook để vay tiền

Scammer có thể chiếm quyền truy cập tài khoản Facebook của bạn (hoặc người quen), sau đó giả danh để nhắn tin mượn tiền, cung cấp số tài khoản lạ, và biến mất sau khi nạn nhân chuyển khoản.

• Hình thức này tuy cũ nhưng vẫn rất phổ biến, đặc biệt với những ai mất cảnh giác hoặc có thói quen tin tưởng bạn bè trên mạng.

Giả mạo website uy tín

Scammer tạo ra các trang web giả có giao diện giống hệt các website thương mại điện tử hoặc ngân hàng thật. Sau đó, họ dùng thủ thuật SEO để đẩy trang giả lên top tìm kiếm. Khi người dùng đăng nhập bằng tài khoản thật, thông tin sẽ bị đánh cắp.

• Hãy kiểm tra kỹ URL của trang web, chỉ đăng nhập tại địa chỉ chính thức. Tránh nhập thông tin cá nhân trên các trang lạ hoặc không có chứng chỉ bảo mật (https).

Bán hàng online không đúng cam kết

Scammer lợi dụng các nền tảng mua sắm online để đăng hình ảnh sản phẩm đẹp lung linh, nhưng khi giao hàng thì sản phẩm lại kém chất lượng, sai mẫu mã hoặc không dùng được.

• Nhiều người từng rơi vào cảnh “dở khóc dở cười” khi mua hàng online và nhận về sản phẩm không đúng cam kết, thậm chí không thể đổi trả.

Làm thế nào để nhận ra Scam?

Các scammer thường khai thác vào sự nhẹ dạ, lòng tham hoặc nỗi sợ hãi của nạn nhân để thực hiện hành vi lừa đảo. Tuy nhiên, nếu bạn giữ được sự bình tĩnh và tỉnh táo, thì hoàn toàn có thể nhận ra dấu hiệu bất thường.

Dưới đây là một số tín hiệu điển hình giúp bạn sớm nhận biết một tình huống có thể là scam:

1. Nhận được quà, tiền thưởng "từ trên trời rơi xuống"

Ví dụ: “Chúc mừng! Bạn là người may mắn trúng thưởng iPhone 15/50 triệu đồng từ chương trình XYZ.”

• Bạn chưa từng tham gia chương trình nào, nhưng lại được thông báo trúng thưởng? Đây chính là cái bẫy điển hình để dụ bạn click vào link độc hại hoặc cung cấp thông tin cá nhân.

2. Tin nhắn đe dọa, gây hoang mang

Ví dụ: “Tài khoản ngân hàng của bạn đang bị điều tra vì rửa tiền, vui lòng xác minh ngay tại link này...”

• Scammer thường dùng tin nhắn mang tính khẩn cấp, gây hoảng loạn để bạn mất kiểm soát, từ đó vội vàng làm theo hướng dẫn, dễ bị lừa đảo.

3. Lời mời đầu tư siêu lợi nhuận

Ví dụ: “Chỉ cần đầu tư 10 triệu, sau 1 tuần sẽ nhận lại 100 triệu!”

• Bất kỳ lời hứa nào về lợi nhuận cao bất thường đều là dấu hiệu đáng ngờ. Không có kênh đầu tư nào vừa an toàn vừa siêu lợi nhuận – đó là mồi câu!

4. Giao diện website hoặc email trông "gần giống thật"

Scammer thường tạo ra các website hoặc email nhái lại giao diện chính thức của ngân hàng, sàn thương mại điện tử... chỉ khác một vài ký tự trong URL/email.

• Luôn kiểm tra kỹ địa chỉ website và địa chỉ email gửi đến – một chữ sai cũng đủ khiến bạn rơi vào bẫy.

5. Đòi hỏi cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP, tài khoản ngân hàng

Bất kỳ ai yêu cầu bạn cung cấp mã OTP, mật khẩu hoặc thông tin ngân hàng qua tin nhắn, email, cuộc gọi… đều có dấu hiệu cực kỳ nguy hiểm.

• OTP là “chìa khóa” để chiếm đoạt tài sản – tuyệt đối không chia sẻ với bất kỳ ai, kể cả người tự xưng là nhân viên ngân hàng hay công an.

Hãy là một người dùng internet thông minh

Trong thời đại số hóa, việc sử dụng Internet an toàn không chỉ là kỹ năng mà còn là một "lá chắn" giúp bạn tránh xa những cái bẫy tinh vi của các scammer. Đừng để bản thân trở thành nạn nhân vì sự chủ quan hay thiếu kiểm chứng.

Dưới đây là một số nguyên tắc cần nhớ và nên áp dụng thường xuyên:

1. Giao dịch với người lạ? – Luôn cần một bên trung gian uy tín

Đừng chuyển tiền trực tiếp cho người lạ qua mạng nếu chưa có đủ thông tin xác thực. Hãy sử dụng nền tảng, ví điện tử, hoặc dịch vụ có tính năng đảm bảo giao dịch, giúp bạn được hoàn tiền nếu có rủi ro.

2. Truy cập website? – Kiểm tra kỹ tên miền

Hãy quan sát thật kỹ địa chỉ URL, tránh click vào những liên kết lạ hoặc link gửi qua email/tin nhắn. Website giả thường chỉ sai lệch 1–2 ký tự so với trang thật.

Ví dụ: https://www.shopee-vn.com ≠ https://shopee.vn

3. Mua hàng online? – Xem đánh giá, bình luận từ người mua thật

Trước khi đặt hàng, kéo xuống kiểm tra xếp hạng sao (rating) và đọc nhận xét thực tế từ người dùng khác. Đừng để bị đánh lừa bởi ảnh sản phẩm long lanh nhưng không đúng thực tế.

Lời kết

Scam không còn là một khái niệm xa lạ, mà là một mối nguy hiện hữu trong thế giới số ngày nay. Việc hiểu rõ "Scam là gì", nhận diện các chiêu trò lừa đảo phổ biến và trang bị cho mình kỹ năng phòng tránh không chỉ giúp bạn bảo vệ tài sản, thông tin cá nhân mà còn góp phần xây dựng một môi trường mạng an toàn hơn cho cộng đồng.

Hãy là người dùng thông minh – luôn tỉnh táo, cẩn trọng và không ngừng cập nhật kiến thức để không trở thành nạn nhân của những kẻ lừa đảo ngày càng tinh vi.