Khi sử dụng bất kỳ trình duyệt web nào để truy cập Internet, chắc hẳn bạn đã từng thấy các thông báo liên quan đến Cookies. Vậy Cookies là gì, và tại sao gần như mọi website đều sử dụng chúng?
Trong kỷ nguyên số, Cookies đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các trang web hiện đại. Chúng giúp cải thiện trải nghiệm người dùng, ghi nhớ thông tin đăng nhập, và cá nhân hóa nội dung hiển thị. Tuy nhiên, Cookies cũng đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến bảo mật và quyền riêng tư mà không phải ai cũng nắm rõ.
Trong bài viết này, SHOPVPS sẽ cùng bạn tìm hiểu từ A đến Z về Cookies – từ định nghĩa, cách hoạt động đến những lợi ích và rủi ro tiềm ẩn khi bạn chấp nhận "đồng ý" trên các website mỗi ngày.
Cookies là gì?
Cookies là những tệp dữ liệu nhỏ được các trang web gửi đến và lưu trữ trên trình duyệt của người dùng mỗi khi bạn truy cập vào một website. Chúng đóng vai trò như một “bộ nhớ tạm thời” giúp trang web nhận biết và ghi nhớ bạn là ai trong suốt quá trình truy cập và cả những lần truy cập sau.
Một trong những mục đích phổ biến nhất của Cookies là lưu trữ phiên đăng nhập – cho phép bạn duy trì trạng thái đăng nhập mà không cần nhập lại thông tin mỗi khi chuyển trang hoặc quay lại website. Bên cạnh đó, Cookies cũng giúp:
-
Ghi nhớ các thông tin đã nhập như tên, địa chỉ email, số điện thoại...
-
Lưu trạng thái hoạt động trong quá trình duyệt web (ví dụ: sản phẩm trong giỏ hàng, tùy chọn ngôn ngữ, khu vực...)
-
Theo dõi hành vi người dùng, từ đó giúp các website cá nhân hóa trải nghiệm và cải thiện dịch vụ.
Nhờ Cookies, người dùng có thể có trải nghiệm liền mạch và tiện lợi hơn khi truy cập các trang web nhiều lần. Tuy nhiên, chính vì khả năng theo dõi này, Cookies cũng trở thành một vấn đề đáng quan tâm liên quan đến quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu cá nhân.
Các loại Cookies
Cookies được chia thành nhiều loại khác nhau, mỗi loại có cách hoạt động và mục đích sử dụng riêng. Dưới đây là những loại Cookies phổ biến mà bạn nên biết:
1. Session Cookies (Cookies phiên làm việc)
Session Cookies chỉ tồn tại tạm thời trong bộ nhớ của trình duyệt và sẽ biến mất khi bạn đóng trình duyệt. Chúng thường được dùng để lưu trữ thông tin tạm thời như phiên đăng nhập hoặc các thao tác người dùng đang thực hiện trong phiên hiện tại.
2. Persistent Cookies (Cookies vĩnh viễn)
Khác với Session Cookies, Persistent Cookies được lưu trữ trên ổ đĩa của thiết bị và chỉ hết hạn sau một khoảng thời gian xác định trước (có thể là vài ngày, vài tháng hoặc lâu hơn). Chúng giúp trình duyệt ghi nhớ thông tin như tài khoản, tùy chọn ngôn ngữ hoặc các tùy chỉnh người dùng.
3. Secure Cookies (Cookies bảo mật)
Secure Cookies chỉ được truyền qua các kết nối HTTPS bảo mật, đảm bảo rằng dữ liệu không bị rò rỉ qua các giao thức không an toàn. Chúng thường được dùng trong các trang web yêu cầu bảo mật cao như ngân hàng, ví điện tử...
4. HTTP-only Cookies
Loại Cookies này chỉ có thể được truy cập bởi máy chủ web, không thể bị can thiệp hoặc đọc bởi JavaScript hay các script phía client, từ đó giảm thiểu nguy cơ tấn công như XSS (Cross-site Scripting).
5. SameSite Cookies
SameSite Cookies được thiết kế để ngăn chặn việc gửi Cookies qua các yêu cầu từ bên thứ ba, giúp giảm rủi ro tấn công CSRF (Cross-site Request Forgery). Có 3 chế độ chính: Strict, Lax, và None.
6. Third-party Cookies (Cookies bên thứ ba)
Đây là loại Cookies được tạo bởi các tên miền khác với trang web bạn đang truy cập, thường do các dịch vụ quảng cáo hoặc phân tích dữ liệu cài đặt. Chúng được sử dụng để theo dõi hành vi người dùng trên nhiều trang web khác nhau – một vấn đề đang gây tranh cãi về quyền riêng tư.
7. Super Cookies
Super Cookies hoạt động ngoài phạm vi kiểm soát thông thường của trình duyệt và rất khó bị xóa. Chúng có thể được dùng để theo dõi người dùng một cách "ẩn danh", thậm chí ngay cả sau khi Cookies thông thường đã bị xóa.
8. Zombie Cookies
Zombie Cookies là dạng Cookies tự động tái tạo lại sau khi bị xóa. Chúng thường được lưu trữ bên ngoài trình duyệt (ví dụ như trong Flash hoặc các plugin khác) và được sử dụng bởi các kỹ thuật theo dõi mạnh tay – gây lo ngại về mặt đạo đức và bảo mật.
Cách hoạt động của Cookies
Cookies hoạt động như một “trợ lý ghi nhớ” giúp trang web lưu lại thông tin người dùng cho những lần truy cập tiếp theo. Khi bạn truy cập một website, quy trình hoạt động của Cookies diễn ra như sau:
-
Trang web tạo và gửi Cookies:
Khi người dùng truy cập, trang web có thể tạo một hoặc nhiều Cookies – thường thông qua mã JavaScript hoặc phía máy chủ – rồi gửi chúng tới trình duyệt. -
Trình duyệt lưu trữ Cookies:
Các Cookies này được lưu trữ trên thiết bị của người dùng dưới dạng các tệp văn bản nhỏ, chứa thông tin như ID người dùng, phiên đăng nhập, tùy chọn giao diện, hoặc giỏ hàng... -
Gửi lại Cookies khi truy cập lại:
Mỗi khi người dùng quay lại trang web (hoặc tải lại trang), trình duyệt sẽ tự động gửi các Cookies liên quan đến máy chủ web. Nhờ đó, trang web có thể nhận diện người dùng, duy trì đăng nhập, hoặc hiển thị nội dung được cá nhân hóa. -
Phân tích hành vi người dùng:
Ngoài việc duy trì trải nghiệm, Cookies còn giúp thu thập dữ liệu hành vi, như những trang bạn đã xem, thời gian bạn ở lại trang, sản phẩm đã thêm vào giỏ hàng... Dữ liệu này có thể được sử dụng để cải thiện dịch vụ hoặc phục vụ quảng cáo.
Ví dụ đơn giản: Khi bạn đăng nhập vào một trang web mua sắm và chọn chế độ “ghi nhớ tôi”, Cookies sẽ lưu thông tin đăng nhập đó. Lần sau quay lại, bạn không cần đăng nhập lại — chính là nhờ Cookies hoạt động phía sau.
Công dụng của Cookies
Cookies đóng vai trò quan trọng trong việc vận hành và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng trên Internet. Dưới đây là những công dụng chính của Cookies:
1. Cải thiện trải nghiệm người dùng
Cookies giúp các website ghi nhớ thông tin cá nhân hóa như tên người dùng, ngôn ngữ ưu tiên, hoặc bố cục giao diện đã chọn. Nhờ đó, mỗi lần truy cập lại, người dùng sẽ cảm thấy quen thuộc và thuận tiện hơn – không cần thiết lập lại mọi thứ từ đầu.
2. Quản lý giỏ hàng và thanh toán
Đối với các trang thương mại điện tử, Cookies giữ vai trò lưu trữ thông tin giỏ hàng – bao gồm các sản phẩm mà người dùng đã thêm vào nhưng chưa thanh toán. Nhờ đó, người dùng có thể quay lại mua hàng mà không cần chọn lại từng món.
3. Theo dõi và phân tích hành vi người dùng
Cookies ghi nhận các hoạt động như: bạn đã truy cập trang nào, thời gian ở lại bao lâu, nhấn vào nút gì... Những dữ liệu này giúp các quản trị viên website hiểu rõ hơn hành vi người dùng để tối ưu nội dung, giao diện, và cấu trúc trang web.
4. Quảng cáo và tiếp thị theo mục tiêu (Targeted Advertising)
Cookies còn được sử dụng để theo dõi hành vi duyệt web của người dùng trên nhiều trang khác nhau, từ đó hiển thị các quảng cáo phù hợp với sở thích, độ tuổi, giới tính hoặc lịch sử mua sắm. Đây là công nghệ nền tảng cho các hình thức quảng cáo như remarketing và retargeting.
Ví dụ thực tế: Sau khi bạn tìm kiếm một đôi giày trên một trang thương mại điện tử, bạn có thể sẽ thấy quảng cáo đôi giày đó xuất hiện trên Facebook, YouTube hoặc các trang báo điện tử – chính là nhờ Cookies đang hoạt động.
Những vấn đề khác liên quan đến Cookies
Mặc dù Cookies mang lại nhiều lợi ích trong việc cải thiện trải nghiệm người dùng và tối ưu hóa dịch vụ trực tuyến, chúng cũng tiềm ẩn một số rủi ro và yêu cầu tuân thủ nhất định. Dưới đây là những vấn đề quan trọng cần lưu ý:
1. Vấn đề bảo mật và quyền riêng tư
Cookies có thể lưu trữ các thông tin nhạy cảm như ID người dùng, lịch sử truy cập, hoặc thậm chí là thông tin đăng nhập (nếu không được mã hóa đúng cách). Nếu bị kẻ xấu đánh cắp hoặc khai thác, những dữ liệu này có thể bị sử dụng với mục đích xấu như mạo danh, theo dõi trái phép, hoặc đánh cắp tài khoản.
Vì vậy, các website và nhà phát triển cần đảm bảo rằng Cookies được xử lý an toàn, sử dụng đúng kỹ thuật mã hóa và tránh lưu trữ dữ liệu quan trọng trong Cookies nếu không cần thiết.
2. Bật/tắt Cookies và ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng
Người dùng hoàn toàn có thể vô hiệu hóa (tắt) Cookies trong trình duyệt để tăng cường quyền riêng tư. Tuy nhiên, điều này có thể khiến một số chức năng của website bị gián đoạn — ví dụ như mất phiên đăng nhập, không thể lưu giỏ hàng, hoặc không hiển thị nội dung cá nhân hóa.
Do đó, người dùng nên hiểu rõ tác động của việc tắt Cookies, đồng thời có thể cân nhắc cho phép Cookies một cách chọn lọc trên những trang web đáng tin cậy.
3. Chính sách và quy định pháp lý về Cookies
Với sự gia tăng của các mối lo ngại về quyền riêng tư, nhiều quốc gia và khu vực đã ban hành quy định liên quan đến việc sử dụng Cookies – tiêu biểu như GDPR (Châu Âu) hay ePrivacy Directive. Theo các quy định này:
-
Trang web phải thông báo rõ ràng về việc sử dụng Cookies.
-
Người dùng có quyền từ chối hoặc đồng ý trước khi Cookies được thiết lập (ngoại trừ các Cookies cần thiết về mặt kỹ thuật).
-
Các tổ chức cần cung cấp chính sách Cookies minh bạch, giải thích cách Cookies được sử dụng và mục đích cụ thể.
Xóa Cookies như thế nào?
Hầu hết các trình duyệt web hiện nay đều tích hợp sẵn chức năng giúp bạn xóa Cookies và lịch sử duyệt web một cách nhanh chóng và tiện lợi. Dù giao diện từng trình duyệt có thể khác nhau, bạn vẫn có thể dễ dàng tìm thấy mục quản lý Cookies trong phần Lịch sử (History) hoặc Cài đặt (Settings) của trình duyệt.
Các bước cơ bản để xóa Cookies:
-
Mở trình duyệt của bạn (Chrome, Firefox, Edge, Safari, v.v.)
-
Tìm đến phần Lịch sử (History) hoặc Cài đặt (Settings) — thường nằm trong menu chính hoặc biểu tượng ba chấm/ba gạch ngang ở góc phải trên cùng.
-
Chọn mục Xóa dữ liệu duyệt web (Clear browsing data) hoặc tương tự.
-
Trong phần này, bạn sẽ thấy lựa chọn để xóa Cookies và các dữ liệu trang web khác. Bạn có thể chọn khoảng thời gian muốn xóa, ví dụ như “giờ vừa qua”, “7 ngày qua” hoặc “từ trước đến nay”.
-
Nhấn Xóa dữ liệu để hoàn tất.
Mẹo nhanh bằng phím tắt:
-
Google Chrome, Microsoft Edge, Firefox (Windows): Nhấn
Ctrl + Shift + Delete -
Safari (Mac): Nhấn
Cmd + Option + E
Phím tắt này sẽ mở trực tiếp cửa sổ hoặc tab xóa dữ liệu duyệt web, giúp bạn thao tác nhanh hơn.
Lưu ý: Sau khi xóa Cookies, bạn có thể sẽ phải đăng nhập lại trên một số trang web hoặc mất một số tùy chỉnh cá nhân đã lưu trước đó.
Lời kết
Cookies tuy là những tệp dữ liệu nhỏ bé, nhưng lại đóng vai trò rất lớn trong việc nâng cao trải nghiệm lướt web của chúng ta. Chúng giúp các trang web ghi nhớ thông tin, cá nhân hóa nội dung và duy trì phiên đăng nhập một cách tiện lợi. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích đó, Cookies cũng đặt ra những thách thức về bảo mật và quyền riêng tư mà người dùng cần nắm rõ để bảo vệ bản thân.
Hiểu rõ về Cookies và cách quản lý chúng không chỉ giúp bạn tận dụng được tối đa lợi ích khi lướt web mà còn giảm thiểu những rủi ro không mong muốn. Đừng quên kiểm soát việc sử dụng Cookies trên trình duyệt và cân nhắc kỹ khi cho phép các website truy cập dữ liệu của bạn.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và hữu ích về Cookies – một phần không thể thiếu trong thế giới Internet hiện đại.
